Vasiyetname, kişilerin sağlığında verdikleri irade beyanıyla ölüm sonrası mal varlıklarının nasıl paylaşılacağını düzenlemelerine olanak tanıyan ölüme bağlı bir tasarruf biçimidir. Türk Medeni Kanunu kapsamında üç farklı türde vasiyetname düzenlenmesi mümkündür. Bunlar resmi, el yazılı ve sözlü vasiyetnamelerdir. Bu yazımızda, vasiyetnamenin iptali konusunu hukuki gerekçeleriyle birlikte detaylı şekilde ele alıyoruz.
Vasiyetnamenin İptali Sebepleri
Vasiyetnameler, mirasbırakanın ölümünden sonra hüküm doğuran ve sıkı şekil şartlarına tabi olan hukuki belgelerdir. Bu nedenle vasiyetnamenin düzenlenmesinde yapılan hatalar nedeniyle vasiyetnamelerin iptali söz konusu olmaktadır. İlgililer kanunda öngörülen sebeplerin varlığı hâlinde vasiyetnamenin iptali davası açabilecektir. Bu dava sonucunda mahkemenin vasiyetnamenin tamamını ya da bir kısmını geçersiz sayması mümkündür.
1. Tasarruf Ehliyeti Yokluğu
Vasiyetnamenin düzenlendiği tarihte mirasbırakanın ayırt etme gücüne sahip olması ve 15 yaşını doldurmuş olması gerekir. Akıl hastalığı, ileri yaş ve ehliyetsizlik hallerinde düzenlenen vasiyetnameler, geçerliliklerini kaybedebilir. Bu nedenle özellikle 65 yaş üstü bireylerin vasiyet düzenlemeden önce uzman hekimden sağlık raporu alarak bu işlemi noter huzurunda gerçekleştirmesi önerilir.
2. İrade Sakatlığı (Yanılma, Aldatma, Korkutma veya Zorlama)
Vasiyetnamenin baskı altında, aldatılarak ya da yanlış yönlendirme sonucu hazırlanması hâlinde, bu durum irade sakatlığı sebebiyle iptal davasına konu olabilir. Bu tür iddiaların tanık ifadeleri ve delillerle desteklenmesi gerekir.
3. Hukuka veya Ahlaka Aykırı Şartlar
Mirasbırakanın vasiyetini bazı koşullara bağlaması mümkündür. Ancak bu koşullar hukuka ve genel ahlak kurallarına aykırı olamaz. Örneğin, bir kişiye evlenmemesi şartıyla miras bırakılması, temel kişilik haklarına müdahale niteliğinde olduğundan vasiyetnamenin geçersizliğine ve iptaline neden olabilir.
4. Şekil Şartlarına Aykırılık
Türk Medeni Kanunu’na göre vasiyetnameler belirli şekil şartlarına tabi olarak hazırlanmalıdır. Noter huzurunda düzenlenen resmi vasiyetnamelerde tanıkların varlığı zorunludur. El yazılı vasiyetnamelerde tamamının mirasbırakan tarafından yazılması, tarih atılması ve imzalanması şarttır. Öte yandan sözlü vasiyetnameler ise sadece istisnai durumlarda geçerlidir. Bu şartlara aykırılık halinde vasiyetnamenin iptali sonucu doğacaktır.
Davacı ve Davalı Taraflar
Vasiyetnamenin İptali Davasını Kimler Açabilir?
Vasiyetin iptali davasını, iptalde hukuki menfaati bulunan mirasçılar ve vasiyet alacaklıları açabilir. Yani, vasiyetnamenin geçerli kalması hâlinde hak kaybına uğrayacak olan kişiler dava açma hakkına sahiptir.
Vasiyetnamenin İptali Davasında Davalı Taraf
Dava, vasiyetname ile çıkar elde eden kişi ya da kişilere karşı açılacaktır. Pasif husumet, sadece vasiyetle kazanım sağlayan taraflara yöneltilmelidir.
Yetkili ve Görevli Mahkeme
Vasiyetnamenin iptali davasında yetkili mahkeme, mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir. Görevli mahkeme ise, Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler
Vasiyetin iptali için dava, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve hak sahipliğini öğrenmesinden itibaren 1 yıl içinde açılmalıdır. Her hâlükârda, vasiyetnamenin açılma tarihinden itibaren:
- İyiniyetli davalılara karşı 10 yıl,
- İyiniyetli olmayan davalılara karşı 20 yıl içinde dava açılması gerekir.
Vasiyetnamenin İptali ve Hukuki Sonuçları
Vasiyetnamenin geçersizliğine karar verilirse, iptal edilen bölüm hukuki geçerliliğini yitirir. Tamamı iptal edilirse, önceki bir vasiyetname varsa hüküm doğurur. Aksi takdirde yoksa tereke, yasal miras kurallarına göre paylaşılacaktır.
Noterin Sorumluluğu
Resmi şekilde düzenlenen vasiyetin iptali hâlinde, noter hatalı işlem yaptıysa, zarar görenler tazminat davası açabilecektir. Bu durum 1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun 162. maddesinde açıkça düzenlenmiştir.
Bu bağlamda konuya ilişkin örnek bir Yargıtay kararı için tıklayınız.
Vasiyetnamenin İptali Davasının Tenkis Davası ile Birlikte Açılması
Vasiyetnamenin saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal etmesi hâlinde tenkis davası açılması mümkündür. Ayrıca bu davanın vasiyetin iptali davası ile birlikte terditli olarak açılması mümkündür. Böylece mahkeme önce iptal koşullarını, ardından tenkis taleplerini değerlendirir.
Tenfiz Süreci ve Bekletici Mesele
Vasiyetnamenin tenfizi davasında, iptal davası açılmışsa, bu dava sonucu beklenmeden vasiyetnamenin tenfizi mümkün değildir. Bu nedenle iptal davası, tenfiz açısından bekletici mesele niteliğindedir.
Sonuç
Vasiyetnamenin iptali, miras hukukunda son derece teknik ve önemli sonuçlar doğuran bir süreçtir. Bu nedenle vasiyetnamenin düzenlenmesi, değerlendirilmesi ve iptali süreçlerinde mutlaka uzman bir hukukçudan destek alınmalıdır. İptal davaları, yalnızca belirli koşullarda ve sürelere riayet edilerek açılabileceği için bu alandaki usuli kurallar büyük önem taşır.