Alacak Başkasına Nasıl Devredilir? – Alacağın Temliki Ne Demektir?
Bir kişi, borçludan olan alacağını başka bir kişiye yazılı bir sözleşmeyle devredebilir. Bu işleme “alacağın devri” ya da diğer adıyla “alacağın temliki” denir. Alacaklı, bu işlemle birlikte artık borçla ilgili haklarını kullanamaz. Bu haklar yeni alacaklıya geçer.
Borçlunun bu durumu kabul etmesine gerek yoktur. Alacağın devri; sözleşmeden, kanundan veya mahkeme kararından kaynaklanabilir. Uygulamada ise çoğunlukla sözleşmeye dayanarak gerçekleşir.
Alacağın Devri Hangi Şartlarda Geçerli Olur?
Türk Borçlar Kanunu’na göre alacaklı, devri yazılı bir sözleşmeyle gerçekleştirmelidir. Bu yazılılık, noter huzurunda olmasa da olur. Yani adi yazılı sözleşme yeterlidir.
Alacağın devrine ilişkin verilen söz ise herhangi bir şekle bağlı değildir. Taraflar ister sözlü ister yazılı olarak taahhütte bulunabilir.
Alacağın Devri Hangi Yollarla Yapılır?
➤ Kanuni Temlik
Bazı durumlarda alacak, doğrudan ve kendiliğinden bir başkasına geçer. Bu tür devre “kanuni temlik” denir. Örneğin, bir kişi vefat ettiğinde, onun alacakları doğrudan mirasçılara geçer.
➤ Yargı Kararıyla Temlik
Mahkeme kararı, bir alacağın başka bir kişiye geçmesini sağlayabilir. Bu durumda da tarafların ek bir işlem yapmasına gerek kalmaz.
➤ Sözleşmeye Dayalı Temlik
Alacaklı ile devralan kişi yazılı bir sözleşme yaparak alacağı devredebilir. En sık karşılaşılan yöntem budur.
Alacağın Devri İçin Gerekli Koşullar Nelerdir?
Alacağın devri bir sözleşmeye dayandığı için taraflar, karşılıklı ve açık iradeyle anlaşmalıdır. Alacak, geçerli bir borç ilişkisine dayanmalıdır. Geçerli olmayan bir borçtan doğan hak devredilemez.
Alacaklı, henüz vadesi gelmemiş bir alacağı da devredebilir. Ayrıca, bazı özel durumlarda alacak devri yasak olabilir. Örneğin, manevi tazminat alacakları devredilemez. Benzer şekilde önalım, alım ve geri alım hakları da aksi kararlaştırılmadıkça temlik edilemez.
Alacakla Birlikte Hangi Haklar Geçer?
Alacağın devriyle birlikte bazı haklar da otomatik olarak devredilir. Bunlar; faiz, rehin, kefalet, cezai şart ve teminat haklarını kapsar.
Ancak devreden kişiye özel bazı haklar bu devre dahil olmaz. Örneğin, sadece devredenin kullanabileceği öncelikli haklar yeni alacaklıya geçmez.
Alacağın Devri Taraflara Ne Getirir?
▸ Borçlunun Durumu
Alacağın devri için borçlunun onayı gerekmez. Ancak borçlu, devri bilmezse ve eski alacaklıya ödeme yaparsa borcundan kurtulmuş olacaktır. Bu nedenle alacaklı veya devralan kişi, borçluya devri bildirmelidir.
Borçlu, kime ödeme yapması gerektiğini bilemezse, borcu mahkemece belirlenen bir yere yatırarak sorumluluktan kurtulabilir. Bu hem bir hak hem de zorunluluk olarak düzenlenmiştir.
Borçlu, devreden alacaklıya karşı sahip olduğu tüm itirazları, yeni alacaklıya karşı da ileri sürebilir. Ayrıca uygun koşullar oluştuğunda takas hakkını da kullanabilir.
▸ Alacaklının Durumu
Alacaklının ister alacağın tamamını ister bir kısmını devretmesi mümkündür. Tam temlikte tüm haklar sona erer. Kısmi temlikte ise kalan kısım üzerinde hak sahibi olmaya devam eder.
Eğer alacak bir bedel karşılığında devredildiyse, devreden kişi alacağın geçerliliğini ve borçlunun ödeme gücünü garanti eder. Aksi halde devralan kişi, zararlarını devredenden talep edecektir.
Ayrıca, devreden kişi alacağı kanıtlayan belgeleri de devralan kişiye vermelidir. Bu belgeler arasında alacak senetleri ve delil niteliğindeki diğer dokümanlar yer alır.
▸ Devralan Kişinin Hakları
Yeni alacaklı, alacağı devraldığı haliyle kullanır. Borçludan talepte bulunurken, önceki borç ilişkisindeki şartlara uymak zorundadır. Bu nedenle borçlunun eski alacaklıya karşı sahip olduğu savunmalar, devralana karşı da geçerlidir.
Sonuç
Alacak devri, hem ticari işlemlerde hem de bireysel ilişkilerde sık başvurulan bir yöntemdir. Temliğin doğru şekilde yapılmasıyla hak kayıpları engellenecektir. Yazılı şekil şartına uyulması, borçlunun zamanında bilgilendirilmesi ve belgelerin eksiksiz devri, işlemi güvenli hale getirir.
Konuyla ilgili bilimsel bir makale için tıklayınız.